Sigmund Freud, modern psikolojinin kurucularından biri olarak kabul edilen, 20. yüzyılın en etkili ve tartışmalı isimlerinden biridir. Freud, insan zihnini ve davranışlarını anlamaya yönelik geliştirdiği psikanaliz teorisi ile psikoloji disiplininde devrim yaratmıştır. Psikanaliz, bireylerin bilinçdışı süreçlerini ve bu süreçlerin davranışlar üzerindeki etkisini inceleyen bir psikoloji teorisi ve tedavi yöntemidir.
Freud, zihnin yapısını ve işleyişini derinlemesine açıklamak için birçok temel kavram geliştirmiştir. Psikanalizin bu temel kavramları, bireylerin bilinçdışındaki gizli motivasyonlarını, bastırılmış duygularını ve travmatik deneyimlerini gün yüzüne çıkarma amacı taşır.
Bilinç, Bilinçdışı ve Bilinçöncesi
Freud, insan zihnini bilinç, bilinçdışı ve bilinçöncesi olmak üzere üç ana bölüme ayırır:
Bilinç
Bireyin farkında olduğu düşünceler, duygular ve anılar bu seviyede bulunur. Bilinç, günlük yaşamda kullandığımız düşünce süreçlerini içerir.
Bilinçöncesi
Bilinçaltında bulunan ancak istenildiğinde bilinçli olarak hatırlanabilen bilgi ve anılardan oluşur. Bilinçaltında olup da kolayca erişilebilecek içerikler burada yer alır.
Bilinçdçdışı
Freud’un teorisinin en önemli parçasıdır. Bilinçdışı, bireyin farkında olmadığı, bastırılmış dürtüler, arzular, travmalar ve duygulardan oluşur. Freud’a göre, bu bilinçdışı süreçler, insan davranışlarının büyük bir kısmını belirler.
Yapısal Kişilik Teorisi: İd, Ego ve Süperego
Freud, insan kişiliğini anlamak için geliştirdiği id, ego ve süperego kavramlarıyla zihnin üç ayrı işlevsel birimden oluştuğunu savunur
İd
Zihnin ilkel, bilinçdışı parçasıdır ve Freud’a göre bireyin tüm dürtü ve arzularını barındırır. İd, haz ilkesine göre çalışır, yani hemen doyum arar ve ahlaki ya da toplumsal kaygılar gözetmez. İd’in talepleri genellikle cinsellik (libido) ve saldırganlık gibi temel içgüdülere dayanır.
Ego
Ego, bireyin gerçek dünya ile id’in talepleri arasında denge kuran zihinsel yapıdır. Gerçeklik ilkesine göre çalışır ve bireyin sosyal çevresine uygun davranışlar geliştirmesini sağlar. Ego, id’in dürtülerini tatmin ederken, gerçek dünya koşullarını dikkate alır.
Süperego
Bireyin içsel ahlaki değerlerini temsil eder. Aile, toplum ve kültürel değerlerin bir yansımasıdır ve ego üzerinde baskı kurarak bireyin ahlaki ve etik davranışlar sergilemesini sağlar. Süperego, kişinin “vicdan”ını temsil eder ve ahlaki yargıların kaynağıdır.
Psikoseksüel Gelişim Teorisi
Freud’a göre insan kişiliği, çocukluk döneminde yaşanan psikoseksüel gelişim evreleriyle şekillenir. Her evrede, bireyin cinsel enerjisi (libido) farklı bir vücut bölgesine odaklanır. Freud, bu gelişim evrelerinin sağlıklı bir şekilde tamamlanmasının bireyin ruhsal sağlığı için kritik olduğunu savunur.
Oral Dönem (0-1 yaş): Bebekler bu dönemde ağız yoluyla haz alır. Emme ve yeme gibi eylemler libidonun tatmin olduğu kaynaklardır.
Anal Dönem (1-3 yaş): Tuvalet eğitimi bu dönemin merkezindedir. Birey, kontrol ve disiplin gibi kavramlarla tanışır.
Fallik Dönem (3-6 yaş): Çocuklar bu dönemde cinsel organlarını keşfeder. Oedipus kompleksi bu dönemin önemli bir kavramıdır ve bireylerin karşı cins ebeveyne karşı duyduğu bilinçdışı arzu olarak tanımlanır.
Gizil Dönem (6-12 yaş): Cinsel dürtüler bu dönemde bastırılır ve sosyal, entelektüel gelişim ön plana çıkar.
Genital Dönem (12+ yaş): Ergenlik döneminde bireyin cinsel enerjisi tekrar aktif hale gelir ve karşı cinsle ilişkiler kurma üzerine yoğunlaşır.
Savunma Mekanizmaları
Freud, bireylerin içsel çatışmalarla başa çıkmak için çeşitli savunma mekanizmaları geliştirdiğini öne sürer. Bu mekanizmalar, bireyin kendini psikolojik olarak koruma amacıyla kullandığı bilinçdışı stratejilerdir.
Bastırma (Repression): Bireyin kabul edilemez ya da rahatsız edici düşünce ve duygularını bilinçdışına itmesi.
Yadsıma (Denial): Gerçekliği kabul etmeme ve var olan bir durumu inkar etme.
Yön Değiştirme (Displacement): Bir duyguyu, aslında o duygunun kaynağı olmayan bir kişi ya da nesneye yönlendirme.
Yüceltme (Sublimation): Toplumsal olarak kabul edilemez dürtüleri, yaratıcı ya da sosyal olarak kabul edilebilir bir etkinliğe yönlendirme.
Projeksiyon: Kişinin kendi kabul edilemez düşüncelerini veya duygularını başka birine yansıtması.
Oedipus Kompleksi
Freud’un en ünlü ve tartışmalı kavramlarından biri Oedipus Kompleksidir. Freud’a göre, çocuklar gelişimlerinin fallik döneminde (3-6 yaş) karşı cins ebeveyne bilinçdışı bir arzu duyarlar. Erkek çocuk babasını rakip olarak görüp annesine karşı bir arzu geliştirirken, kız çocuklarda bu durum "Electra Kompleksi" olarak adlandırılır ve babaya karşı arzu duyulması şeklinde ortaya çıkar.
Σχόλια